SARILIQ


Sarılıq  artıq miqdarda bilirubinin qanda toplanmasının nəticəsində selikli qişaların, skleranın (gözün ağının) və dərinin sarı rəngə boyanmasıdır. Sarılıq qaraciyər, öd yolları və bəzi qan xəstəliklərinin xarakterik simptomlarından biridir. Bütün növ sarılıqların səbəbi bilirubinin əmələ gəlməsi və ifrazı arasındakı tarazlığın pozulmasıdır.

Yaranma səbəblərinə görə 3 növ sarılıq ayırd edilir: hemolitik (qan xəstəlikləri nəticəsində), parenximatoz (qaraciyər xəstəlikləri nəticəsində) və obturasion (başqa sözlə, mexaniki, yəni öd yollarının mexaniki olaraq tutulması nəticəsində).

Hemolitik sarılıq qanda bilirubin balansının pozulması nəticəsində əmələ gəlir. Bu sarılığın əsas səbəbləri irsi və qazanılma hemolitik anemiyalardır (bax: anemiya). Bundan başqa hemolitik sarılıq digər anemiyalarda, sepsis (orqanizmin ümumi, generalizə olunmuş irinli infeksiyası), septik endokardit, müxtəlif orqanların infarktı (çox vaxt ağ ciyərin), şüa xəstəliyi, malyariya, habelə zəhərli maddələrlə zəhərlənmələr və uyğunsuz qan köçürmələr zamanı inkişaf edə bilər.
Hemolitik sarılığın xarakter əlamətləri bunlardır: selikli qişaların, skleranın (gözün ağ qişası) və dərinin mülayim sarılığı, bu sarılığın onların bəyazlığı ilə bahəm müşahidə edilməsi, dalağın və bəzi hallarda qaraciyərin böyüməsi, nəcisin hiperpiqmentasiyası (tünd qəhvəyi rəngdə olması) və s.

Parenximatoz sarılıq patoloji prosesin qaraciyər toxumasında və qaraciyəriçi öd yollarında yerləşməsi ilə xarakterizə olunur. Bu növ sarılıq virus hepatiti (bax: virus hepatiti), infeksion mononukleoz, leptospiroz, qaraciyərin toksik zədələnmələri (alkohol intoksikasiyası, kimyəvi maddələrlə zəhərlənmə, dərman preparatlarının uyğunsuzluğu və s.), xroniki aktiv hepatit, qaraciyərin sirrozu, şişi zamanı müşahidə edilir.

Obturasion (mexaniki) sarılıq ödün öd yolları ilə onikibarmaq bağırsağa hərəkətinə maneə törədildiyi zaman əmələ gəlir. Bunun səbəbi öd yollarının konkrementlərlə (daşlarla), parazitlərlə tutulması, mədəaltı vəzi başcığının və yaxud fater məməciyinin (onikibarmaq bağırsağın böyük məməciyinin) şişi və habelə mədəaltı vəzin kistası və iltihabı, ümumi öd yolunun çapıq nəticəsində daralmasıdır.
Ödün hərəkətinə maneə olduqda öd yollarında təzyiq artır və bu da öd piqmentlərinin genişlənmiş öd kapilyarlarının divarlarından limfaya və qana keçməsinə səbəb olur. Obturasion sarılıq dərinin tədricən saralması ilə xarakterizə olunur. Nadir hallarda, məsələn, «ventilli» daşlar (vaxtaşırı «açılıb-bağlanan») olduğu zaman, sarılıq gah olur, gah da keçib gedir. Sidik pivə rəngində, üzəri sarı köpüklə örtülmüş olur. Nəcis rəngsizləşir, gil şəklində, ağımtıl-boz rəngdə olur.

Sarılıqlı xəstələri, diaqnozu dəqiqləşdirmək və rasional müalicə aparmaq üçün, mümkün qədər təcili xəstəxanaya yerləşdirmək lazımdır. Əsas xəstəliyin erkən aşkar edilərək müalicəsi, cərrahi müdaxilə daxil olmaqla (məsələn, obturasion sarılıq zamanı), çox vacib əhəmiyyətə malikdir.





No comments:

Post a Comment

Şərhlərinizi bura yaza bilərsiniz.