Artroz (sin.:
osteoartroz, deformasiyaedici osteoartroz), əsasında oynaq qığırdağının distrofik
dəyişiklikləri duran oynaq xəstəliyidir.
Artrozun ilkin (birincili) və ikincili
formaları ayırd edilir. İlkin artrozların yaranma səbəbləri aydın deyil - genetik
olaraq buna meyillilik istisna olunmur.
İkincili artrozun əsas səbəbləri sağlam
oynaq qığırdağının artıq yüklənməsi və yaxud zədələnməsidir. Oynaq qığırdağının
artıq yüklənməsi ağır çəki ilə, aşağı ətraflardan birinin qısa olması ilə, baldırın
X- və ya O-şəkilli olması ilə əlaqədar ola bilər. Qığırdağın zədələnməsinə səbəb
travma, oynaqlarda xroniki iltihabi proses, sistemli metabolik və endokrin xəstəlikləri
və s. ola bilər.
Artroz - oynaq xəstəlikləri içərisində
ən çox yayılmışıdır. Xəstələnənlər arasında 45-50 yaşlarında qadınlar üstünlük təşkil
edir. Ən çox ayaq pəncəsinin baş barmağının daraq-falanq oynağı, diz, bud-çanaq
oynaqları zədələnir. Digər barmaqların zədələnməsi az-az təsadüf edir, bazu, dirsək
və pəncə-daban oynaqlarının artrozu isə çox nadir hallarda baş verir. Artroz həm
bir oynaqda, həm də bir neçə oynaqda inkişaf edə bilər.
Artrozun əsas klinik təzahürü oynaqlarda
ağrıdır ki, bu da çox hallarda «mexaniki ritmə» malikdir, yəni hərəkət zamanı əmələ
gəlir, sakit halda keçib gedir. Başqa simptomlar artrozun lokalizasiyasından (yerləşdiyi
yerdən) asılıdır.
Birincili artrozların ən yayılmış
forması əl pəncəsi oynaqlarının düyünvari artrozudur ki, bu da barmaqlarda düyünvari
qalınlaşmaların əmələ gəlməsi ilə təzahür edir. Barmaqların bayır üzündə, dırnaq
kökünün ətrafında, dərialtında, içərisində qatı maye olan bərkimiş, ağrılı kistalar
əmələ gəlir. Bunlar bəzən iltihablaşır. Bu zaman ağrının intensivliyi artır, oynaqların
funksiyası pozulur, bükülmə kontrakturasının (barmaq bükülmür) yaranmasına səbəb
olur.
Ayaqda baş barmağın daraq-falanq oynağının
artrozu fiziki hərəkət zamanı ağrılarla xarakterizə olunur. Ağrının daimi olması
və onun fiziki hərəkətlə əlaqəsi onu podaqradan fərqləndirir. Get-gedə oynaqda hərəkət
məhdudlaşır, onun deformasiyası (formasının dəyişilməsi) baş verir.
Diz və bud-çanaq oynaqlarının artrozu
da hərəkət zamanı, xüsusilə, pilləkənlə qalxdıqda, dərə-təpə yerlərdə gəzinti zamanı
ağrılarla, oynaqlarda hərəkət məhdudiyyəti ilə xarakterizə olunur.
Ümumiyyətlə, artrozlara vaxtaşırı
kəskinləşmə və tədricən xəstəliyin proqressivləşməsi xasdır.
Artroz diaqnozu tipik klinik əlamətlərin
və rentgen müayinəsində aşkar edilmiş xarakterik dəyişikliklərin əsasında qoyulur.
Artrozun müalicəsi, heç də bir o qədər
medikamentoz (dərman) tədbirlərdən deyil, əsasən, insanın həyat tərzinin, iş və
istirahət rejiminin, məişət şəraitinin uyğun təşkilindən asılıdır. Belə ki, aşağı
ətraf oynaqlarının artrozu həmin oynaqların yüklənməsinin azaldılmasını tələb edir:
uzun müddət ayaq üstə durmaqdan, davamlı olaraq uzaq məsafələrə gəzintilərdən imtina
etmək lazımdır. Gəzinti zamanı vaxtaşırı istirahət etmək, əlavə dayaq vasitələrindən
(məs.: əsa, əl ağacı) istifadə etmək məsləhətdir. Ən əsası isə, bədən çəkisinin
normal səviyyəsinin təmin olunmasıdır.
Ayaq baş barmağının daraq-falanq oynağının
artrozu zamanı ayaqqabının düzgün seçilməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir: ayaqqabının
geniş burnu, hündür olmayan, dayanıqlı dabanı və üzəri təbii dəridən olmalıdır.
Ayaq baş barmağının qabarıq deformasiyası zamanı xüsusi ortopedik altlıqlardan və
yaxud ortopedik ayaqqabılardan istifadə edilməlidir.
Ağrıların gücləndiyi periodlarda qeyri-steroid
iltihabəleyhinə vasitələrdən (indometasin, voltaren və s.), fizioterapevtik proseduralardan,
yerli olaraq məlhəmlərdən istifadə olunur. Ağırlaşmış hallarda bilavasitə oynaq
daxilinə steroid preparatlar vurulur. Demək lazıdır ki, hər hansı medikamentoz müdaxilə
yalnız həkimin təyinatı və ciddi nəzarəti altında aparılmalıdır.
Davamlı ağrıkəsici və iltihabəleyhinə
təsirə malik təbii vasitələrdən:
- 2 xörək qaşığı murdarça (kruşina) qabığı, 2 çay qaşığı zəncirotu kökü, 2 çay qaşığı cəfəri bəhəri, 2 çay qaşığı rəzyana bəhəri, 2 çay qaşığı nanə yarpağının 0,5 litr suda dəmləməsi faydalıdır. Səhər, yeməkdən qabaq, 2 xörək qaşığı qəbul edilir.
- Qarğıdalı saçağının dəmləməsi (1,5 çay qaşığı 1 stəkan suya) - 1 xörək qaşığı, gündə 4 dəfə, yeməkdən 30 dəq. qabaq qəbul edilir.
No comments:
Post a Comment
Şərhlərinizi bura yaza bilərsiniz.