Ateroskleroz
yayılmış xroniki xəstəlik olaraq, aortanın, iri və orta ölçülü arteriyaların daxili
qişasının qalınlaşması və bərkiməsi ilə, elastikliyinin itirilməsi ilə (xalq arasında
buna damarların «kirəcləşməsi» deyirlər) xarakterizə olunur.
Ateroskleroz
zamanı arteriyaların daxili qişası piy yığınları (xüsusilə, xolesterin və triqliseridlər)
nəticəsində tədricən qalınlaşır və səthi kələ-kötür olur. Belə yığınlar qan axınını
çətinləşdirə və kobudlaşmış hissələrdə qan laxtalarının əmələ gəlməsi və damarın
divarına yapışması nəticəsində həmin nahiyədə qan dövranına mane ola bilərlər.
Ürək infarktlarının
çox qismi, xüsusi ürək arteriyaları olan koronar («tac») arteriyaların aterosklerozunun
nəticəsidir (bax: ürəyin işemik xəstəliyi).
İnsultun da əsas səbəbi (işemik insultun; bax: insult) baş beyini qanla təchiz edən arteriyaların aterosklerozudur.
Aterosklerozun
inkişafında bir çox xarici və daxili (o cümlədən, irsi) faktorların rolu aşkar olunmuşdur.
Əsas səbəblərdən biri kimi, qanın plazmasında lipoproteidlərin müxtəlif siniflərinin
mütənasibliyinin pozulmasıdır ki, bu da, əsasən, irsi, ailəvi xarakter daşıyır.
Belə pozğuntuların olması və aterosklerozun yaranmasına səbəb, tərkibi həddən artıq
heyvan mənşəli piylə zəngin qidanın davamlı olaraq qəbuludur. Piylə zəngin qida
faktoru, qara ciyərdə hasil olunan və xolesterini parçalayan fermentin çatışmazlığı
şəraitində, daha qabarıq biruzə verir. Aterosklerozun yaranmasına səbəb olan
200-dən çox faktor aşkar edilmişdir. Bunlardan ən əsasları - arterial hipertenziya,
piylənmə, kifayət qədər olmayan fiziki aktivlik (hipodinamiya) və siqaret çəkməkdir
ki, bunlara aterosklerozun «böyük risk faktorları» adı verilmişdir.
Ateroskleroz
uzun müddətli inkişafa malik xəstəlikdir. O cavan yaşlarda başlaya bilər, lakin
ilkin simptomlar - döş qəfəsində, ürək nahiyəsində ağrılar, beyin qan dövranının
pozulması əlamətləri və s. yalnız orta, bəzən daha yetkin yaşlarda özünü biruzə
verə bilər.
Aterosklerozun
ilkin stadiyalarında müvafiq yağsız pəhriz gözlənilərsə (qidada heyvan mənşəli piylərin
və sadə karbohidratların - şəkər, şirniyyat və s. miqdarının minimuma endirilməsi),
xəstəliyin inkişafının qarşısı alına bilər. Bitki mənşəli yağlar - qarğıdalı, kətan
yağı ilə pəhriz məsləhətdir. Qanda xolesterinin miqdarı C vitamininin və F vitamininin
(linetol) təsiri altında azalır. 80-cı illərdən qanda xolesterinin miqdarını azaltmaq
məqsədilə hemosorbsiya metodundan geniş istifadə olunur.
Aterosklerozun
(aterosklerotik koronaro-kardiosklerozun), bütün dünyada geniş yayılmış (əsasən,
ABŞ və Qərbi Avropada) cərrahi yolla müalicəsi - aorta-koronar şuntlamadır. Bu əməliyyat
ürək əzələsinin qanla təchizatını yaxşılaşdırmaq və güclü ağrını aradan qaldırmağa
kömək edir. Hesablamalara görə əməliyyatdan sonra xəstələrin 60-70%-də ağrılar tam
keçir, daha 15%-də nəzərə çarpacaq dərəcədə azalır.
Aorta-koronar
şuntlama, obrazlı desək, blokada olunmuş tunelin ətrafından dövrələmə yol açmağa
oxşayır. Cərrah, orqanizmin başqa hissəsindən götürülmüş damar parçasının (çox vaxt
aşağı ətraf venasından) köməyi ilə zədələnmiş arteriyaya dövrələmə qan dövranı yaradır.
Aterosklerozun profilaktikasının (əmələ gəlməsinin
qarşısının alınmasının) əsasını düzgün qurulmuş həyat tərzi təşkil edir: müvafiq
əmək və istirahət rejimi, hipodinamiyanın (az hərəkətli, oturaq həyat tərzi) aradan
götürülməsi, müalicəvi bədən tərbiyəsi, siqaret (papiros) çəkməkdən və spirtli içkilərdən
imtina etmək və s.
Düzgün qidalanma
böyük əhəmiyyətə malikdir: normal bədən çəkisinin dayanıqlı olaraq saxlanılması,
qida rasionunda heyvan mənşəli yağların artıq mənimsənilməsinin qarşısı alınaraq,
onların bitki mənşəli yağlarla əvəz edilməsi, qidanın tərkibində vitaminlərin (xüsusilə,
C vitamini) lazımi miqdarının təmin olunması, şirniyyatın miqdarının
məhdudlaşdırılması vacib şərtlərdəndir.
Aterosklerozun
profilaktikasında arterial hipertenziyanın və şəkərli diabetin vaxtında aşkar edilərək,
müalicəsinin xüsusi əhəmiyyəti var, belə ki, bu xəstəliklər damarların patologiyasına
gətirib çıxarır.
Xalq təbabəti
ateroskleroz zamanı dərman bitkilərindən dəmləmələr təklif edir:
- 1 çay qaşığı arnika (öküzgözü), 1 xörək qaşığı boymadərən otu, 1 xörək qaşığı dazıotu (zveroboy) 1 stəkan suda dəmlənir və gün ərzində içilir;
- 1,5 çay qaşığı zirə (tmin), 1 çay qaşığı cəzair bənövşəsi yarpağı, 1 xörək qaşığı yemişan kökü, 1 xörək qaşığı ağ bağamburc otu 1 stəkan suda dəmlənir, gündə 2 stəkan qəbul edilir;
- 1,5 çay qaşığı yemişan çiçəyi, 1,5 çay qaşığı çöl qatırquyruğu otu, 1,5 çay qaşığı ağ bağamburc otu, 1,5 çay qaşığı cəzair bənövşəsi yarpağı, 2 çay qaşığı boymadərən otu 1 stəkan suda dəmlənir və gün ərzində qəbul edilir (1 ay).
Aterosklerozda faydalıdır:
- sarımsaq cövhəri - 20 damcı gündə 2-3 dəfə;
- baş soğanın spirtdə tinkturası - 20 damcı gündə 3 dəfə 1 ay müddətində.
Ateroskleroza düçar olmuş xəstələrə qida rasionuna mümkün
qədər çox miqdarda alma, çiy və qaynadılmış tərəvəzlər - çuğundur, kök, turp, kələm,
xiyar, şirin bibər, badımcan daxil etmək, habelə balqabaqdan hazırlanmış müxtəlif
xörəklər yemək məsləhətdir. Bütün bunlar qanda xolesterinin miqdarını azaldaraq,
aterosklerozun əmələ gəlməsinə mane olurlar. Qarpız, quşarmudu (ryabina), meyvə
şirələri, təzə hazırlanmış kələm şirəsi çox faydalıdır. Qədim antisklerotik vasitələrdən
biri soğan şirəsidir. Qara turp şirəsi də effektlidir:
- turpun şirəsi balla qarışdırılaraq (1:1), 1-2 xörək qaşığı qəbul edilir. Gündəlik doza əvvəlcə 1/2 stəkan olmalıdır, sonralar 2 stəkana qədər artırılır.
Çin xalq təbabəti
damarları piy yığımından azad etmək üçün təklif edir:
- 350 q sarımsaq 2 dəfə ət maşınından keçirilərək, üzərinə 200 q spirt əlavə edilir, 10 gün qaranlıq yerdə saxlanılır və süzülür. Gündə 2-3 dəfə 20 damcı südlə, yeməkdən 30 dəq. qabaq qəbul edilir. Müalicə kursu 5 ildə 1 dəfədir.
İtburnu meyvəsinin,
bağayarpağının dəmləmələri də antisklerotik təsirə malikdirlər. Bolqarıstan təbibləri
bu xəstəliyin müalicəsində bənövşədən və zəncirotunun yarpaqlarından və şirəsindən
geniş istifadə edirlər.
No comments:
Post a Comment
Şərhlərinizi bura yaza bilərsiniz.