Radikulit periferik sinir sistemi xəstəliklərinin ən çox təsadüf
edən (90%-ədək) klinik formasıdır. Daha çox bel-oma lokalizasiyalı (yerləşdiyi yer,
nahiyə) radikulitlər müşahidə edilir.
Onurğanın bel-oma şöbəsi daha çox fiziki gərginliyə məruz
qalır və müvafiq olaraq, fəqərəarası qığırdaq diski bu səviyyədə daha qabarıq dəyişikliklərə
uğramış olur (bax: osteoxondroz). Nadir
hallarda boyun, döş radikulitləri də müşahidə edilir.
Radikulitə, yerləşdiyi yerdən asılı olmayaraq, zədələnmiş
kötüklərin innervasiya (sinirlənmə) zonalarında ağrı, bu ağrının hərəkət zamanı,
öskürdükdə, asqırdıqda, güc verdikdə artması, onurğanın hərəkiliyinin məhdudlaşması,
xəstənin qoruyucu poza (ağrıya qarşı məcburi vəziyyət) alması, onurğanın sümük çıxıntılarına,
onurğa kənarı nöqtələrə təzyiq etdikdə ağrının olması xasdır.
Bel-oma radikulitinin gedişində əsas 2 stadiya ayırd edilir.
İlkin stadiya lümbalgiya stadiyası (bax: lümbaqo) adlanır, və bu zaman bel nahiyəsində
küt, sızıltılı, çox vaxt isə kəskin ağrılar əmələ gəlir. Ağrı fiziki gərginlikdən,
soyuqlamadan sonra əzələlərdə əmələ gəlir və tədricən artaraq öskürək və asqıraq
zamanı güclənir.
İkinci - kötük stadiyasında
ağrı güclənir, xarakterini dəyişir, sağrı nahiyəsinə, bud və baldıra verir.
Bəzi hallarda patoloji proses onurğa kötüklərindən oturaq
sinirə də yayılır. Oturaq sinirin zədələnməsi - işias - beldə və oturaq
siniri boyu ağrı ilə, baldırın ön qrup əzələlərinin atrofiyası (inkişafdan qalması,
zəifləməsi) və ayaq pəncənsinin sallanması ilə müşayiət olunur.
Radikulitin müalicəsi kompleks şəkildə, xəstənin hərtərəfli
müayinəsindən sonra nevroloji stasionar şəraitində və yaxud nevroloqun nəzarəti
altında ev şəraitində aparılır. Konservativ (qeyri-cərrahi) müalicəyə kəskinləşmə
dövründə 6-7 gün ərzində sərt yataqda ciddi yataq rejiminin gözlənilməsi, analgetiklərin
(ağrı kəsicilərin), iltihab əleyhinə preparatların qəbulu, novokain (lidokain, trimekain)
blokadası aiddir. Xəstənin sərt, maili, baş tərəfi qaldırılmış yataq vəziyyəti,
və yaxud onurğanın xüsusi stolda az yüklü üfüqi dartılması ağrıların azalmasına
şərait yaradır. Bir sıra hallarda fəqərəarası qığırdaq diskə bilavasitə proteolitik
fermentlər (papain) yeridilir. Bundan başqa refleksoterapiya, fizioterapiya (Bernar
cərəyanı, ultra-bənövşəyi şüalanma, ultrasəs və s.), manual terapiya, müalicəvi
gimnastika, boyun, bel əzələlərinin, ətrafların massajı, xüsusi qurğularda sualtı
dartılmalar, sualtı massaj və s. tətbiq edilir. Konservativ müalicə effekt vermədiyi
hallarda onurğada cərrahi əməliyyat aparılır.
Radikulitin profilaktikasında (əmələ gəlməsinin qarşısının
alınmasında) düzgün duruşun, qamətin əldə olunmasının, əmək və istirahət rejiminin
rasional təşkilinin vacib rolu var. Radikulitin kəskinləşməsinin qarşısını almaq
üçün xəstələr sərt yataqda yatmalı, yastıq çox hündür olmamalıdır. Hər hansı ağır
şey «bellə» deyil (ayaqlar tam düzəlmiş halda, əyilərək), ağır atletika metodu ilə, yəni «ayaqla» (azacıq
çömələrək) qaldırılmalıdır.
Ev şəraitində radikulitə qarşı ən sadə vasitə Rozental pastasıdır (tərkibi parafində yod, etanol və xloroform):
- isidilmiş pasta kibrit çöpü vasitəsilə nazik tor şəklində bel nahiyəsinə sürtülür (prosedur dəfələrlə təkrarlanır). Bu zaman beli islatmaq olmaz və analgetiklər (ağrı kəsicilər) qəbul edilmir.
İsidici kompreslər təklif edilir:
- 1 xörək qaşığı xardal tozunu 40oC suda xama konsistensiyanadək həll etmək və alınmış horranı bir əski parçasına sürtərək, ağrılı yerə qoymaq və isti sarımaq lazımdır. Sarğı bir neçə dəqiqə qalmalıdır;
- qıtığotu kökünü yuyub, təmizləyib sürtgəcdən keçirmək lazımdır. Alınmış horranı şirəsi ilə birlikdə (yanğını azaltmaq üçün bir qədər xama qatmaq məsləhətdir) ağrılı yerə sürtmək və isti kompres etmək lazımdır. Bu vasitə uşaqlar üçün məsləhətdir;
- qalın yumşaq parçanı qara turpun şirəsində isladaraq kompres şəklində ağrılı yerə qoymaq lazımdır;
- süngər (bodyaqa) tozunu (apteklərdə olur) günəbaxan yağı ilə qarışdıraraq (1:30), alınmış məlhəmi ağrılı yerlərə sürtmək, isidici kompres etmək və 40-50 dəqiqə saxlamaq lazımdır.
Çovdar xəmirindən kompres çox yüngüllük gətirir və əsasən
radikulitdən uzun müddət əziyyət çəkən xəstələr üçün məsləhətdir. Bunu 2 üsulla
hazırlayırlar:
- Maya əsasında xəmirdən kompres: 1 çay qaşığı təmizlənmiş skibidarı dəri qızaranadək belə sürtmək və tənzifə bükülmüş xəmiri ağrılı yerə qoyaraq, kompres etmək və 40-50 dəqiqə saxlamaq lazımdır. Bu proseduru günaşıra həmin xəmirdən təkrar istifadə etməklə aparmaq olar (xəmirin qaxsıması onun keyfiyyətinə təsir göstərmir). Yanğı hissini azaltmaq üçün çay sodası ilə isti süd içmək (1 stəkan südə 1 çay qaşığı soda) məsləhətdir. Əgər yanıq əmələ gələrsə, proseduru müvəqqəti saxlamaq lazımdır. 1 kurs müalicəyə 3-5 kompres kifayətdir;
- Mayasız xəmirlə kompres: xəmir turşuyan kimi xəstə yerə 4 qatlanmış tənzifin üzərinə 1-2 sm qalınlıqda xəmir qoyaraq kompres etmək lazımdır. Kompres hər gün axşam, yatmazdan qabaq qoyulur. Müalicə kursu 10 prosedurdan ibarətdir.
Xalq təbabətində isidici vasitə kimi meşə gilasının (çeryomuxa)
qabığının araqda tinkturası, qıtığotu kökünün təzə hazırlanmış şirəsi və tinkturası
xəstə nahiyələrə sürtmək üçün istifadə olunur.
Bütün bu göstərilən vasitələr dərin isitmə, dözücü yanğı hissi,
azacıq sancı verməlidir. Bərk ağrı yanığın olmasına işarədir.
Son zamanlar radikuliti olan xəstələr Kuznetsov ipplikatorundan geniş istifadə
edirlər.
No comments:
Post a Comment
Şərhlərinizi bura yaza bilərsiniz.