Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu nədir?
Qarın ağrısı, spazm və daim bağırsaq funksiyasının pozğunluğundan əziyyət çəkirsiniz? Gah ishal, gah da qəbizlik - bağırsaqda baş verən xoşagəlməz proseslər bütün planlarınızı poza bilər, buna görə də qarnımızdakı narahatlığı dayandırmaq üçün müxtəlif dərmanlardan istifadə edirik. Lakin bu vasitələr təkrar-təkrar geri dönən ciddi bir xəstəliyin simptomlarından yalnız müvəqqəti olaraq xilas edə bilər. Bəs bu simptomların bir səbəbi varmı? Bəli, bu – qıcıqlanmış bağırsaq sindromudur? Bu xəstəlik nədir, onun əlamətləri nədir və onu necə müalicə etmək olar, bu yazıda izah edəcəyik.
Qıcıqlanmış
bağırsaq sindromu daha çox 25-40 yaşlar arasında rast gəlinir. Statistikaya görə,
hər üç adamdan biri qıcıqlanmış bağırsaq sindromunun xoşagəlməz simptomları ilə
həyatda ən azı bir dəfə qarşılaşıb.
Dünyada
bu xəstəlik, müxtəlif mənbələrə görə, əhalinin 15-30% -də qeyd edilir. Düzdür,
onların yalnız üçdə biri kömək üçün həkimə müraciət edir. Ən pik göstərici gənc
əmək qabiliyyətli insanlardadır, 60 yaşdan yuxarı isə qıcıqlanmış bağırsaq
sindromu praktiki olaraq rast gəlinmir.
Patologiyanın
rast gəlinmə tezliyi insanın məskunlaşdığı yerdən də asılı ola bilər. Adətən bu
qəbildən olan pozğunluqlar böyük şəhərlərdə yaşayan insanlarda kənd və kiçik qəsəbələrdə
yaşayanlara nisbətən daha tez-tez qeyd edilir. Bunu böyük meqapolislərdə
psixoloji gərginliyin və emosional fonun artmış səviyyəsi ilə əlaqələndirirlər.
Qadınlarda
bu patologiya daha çox rast gəlinir. Statistikaya görə, fərq təxminən 50% təşkil
edir. Yəni belə problemi olan qadınlar həkimlərə kişilərə nisbətən təxminən 2 dəfə
çox müraciət edirlər.
Qıcıqlanmış bağırsaq sindromunun səbəbləri
Bağırsağın
fəaliyyətinin pozulmasını xəstənin orqanizminin xüsusiyyətləri ilə əlaqələndirirlər.
Adətən bu xəstəliyə aşırı emosional, qeyri stabil psixikaya malik, stressə
meyilli insanlar düçar olurlar. Eləcə də bu faktorların da rolu istisna
edilmir:
- adəti qidalanma rejiminin və xüsusiyyətinin pozulması;
- qidada kifayət qədər qida liflərinin (sellüloza) olmaması;
- az hərəkətli həyat tərzi;
- ginekoloji xəstəliklər (bağırsaq fəaliyyətini reflektor olaraq poza bilər);
- hormonal pozğunluqlar – klimaks, predmenstrual sindrom, piylənmə, hipotireoz, şəkərli diabet və s.;
- disbakteriozla nəticələnən kəskin bağırsaq infeksiyaları
Nə etməli?
Belə
hallarda özünümüalicə ilə məşğul olmaq sağlamlıq üçün çox təhlükəli ola bilər. Məsələ
burasındadır ki, sindrom kompleks şəkildə, müalicə həkiminin nəzarəti altında aparılmalıdır.
Özünümüalicənin nəticəsi bağırsaq keçməməzliyi və mədə-bağırsaq traktının (MBT)
çoxsaylı xroniki xəstəliklərinin inkişafı ola bilər. Qıcıqlanmış bağırsaq
sindromunun ilkin əlamətləri ilə terapevtə müraciət etməlisiniz ki, lazım
olarsa o, sizi mütəxəssis-qastroenteroloqa yönləndəcək. Diaqnoz adətən şişin,
bağırsaqda iltihablı dəyişikliklərin istisna edilməsindən sonra təsdiqlənir.
Bağırsaqlarda
qidanın həzm edilməsi və orqanizm tərəfindən qida maddələrinin mənimsənilməsi
prosesi baş verir. Qida bağırsaqlara daxil olduqda, bağırsaq boyunca hərəkət
edir. Bu təşviq prosesi bağırsaq divarındakı saya əzələ hüceyrələrinin fəaliyyəti
ilə əldə edilir. Hüceyrələr növbə ilə yığılır və boşalır. Buna bağırsağın
peristaltikası deyilir. Ancaq QBS (qıcıqlanmış bağırsaq sindromu) zamanı bu
hüceyrələrin fəaliyyəti pozulur. Qida bağırsaqlardan ya çox tez, ya da çox gec
keçməyə başlayır. Nəticədə diskomfort yaranır – müvafiq olaraq, ya ishal, ya da
qəbizlik olur.
Qıcıqlanmış bağırsaq sindromunun simptomları
- Ürəkbulanma və qusma refleksinin olması;
- Çox miqdarda qazın xaric olması ilə müşayiət olunan meteorizm;
- Qarında ağrı və spazmın olması;
- Qarında daimi köp;
- Defekasiyanın pozğunluqları – qəbizlik və ya ishal;
- Aşağı qarın nahiyəsində kəsici ağrılar;
- Yuxu pozğunluğu;
- Artmış ürək döyüntüləri;
- Artmış yorğunluq hissi;
- Qidanın gec həzm olunması;
- Nəcisdə selik izləri;
- Defekasiyaya yalançı çağırışlar;
- İştahın itməsi.
Eləcə
də, tez-tez bu xəstəlik, ilk baxışdan bağırsaq patologiyasına xas olmayan
simptomlarla da müşayiət oluna bilər: baş ağrıları, onurğa nahiyəsində və əzələlərdə
xoşagəlməz hissiyyat, bədən çəkisinin azalması və qarının ödemi. Bütün bu
simptomlar daimi olmur, vaxtaşırı itir və müəyyən müddətdən sonra yenidən əmələ
gəlir. Belə xoşagəlməz hissiyyatlar ən çox hər qida qəbulundan sonra əmələ gəlir,
sonra isə get-gedə azalır.
Niyə bu baş verir?
Qidalanma.
Qızardılmış, duzlu, şirin və yağlı qidaların, habelə alkoqollu içkilərin qəbuilu
həzmə neqativ təsir göstərir. Eləcə də, müasir insan (xüsusən də gənclər) daim “ayaqüstü”
yeməyi üstün tuturlar. Bu da bağırsağın fəaliyyətinə mənfi təsir göstərir.
Hormonal
pozğuntular. Bu, əsasən qadınların həyatlarının hamiləlik, laktasiya (döşlə əmizdirmə),
menstrual sikl, menopauza dövrlərinə xasdır.
Bağırsaq
motorikasının pozulması. Motorika tezləşmiş rejimdə çalışırsa, bu bağırsaqların
boşalmasına və ishala (diareya) səbəb olur. Əksinə, motorika yavaşıyırsa, bu
zaman qəbizlik olur. Nəticədə ağrı hissi əzələlərin kəskin spazmına səbəb olur.
Emosional
gərginlik: stress, depressiya, həyəcan, yorğunluq.
Mədə-bağırsaq
traktının xəstəlikləri. Keçirilmiş İnfeksion-bakterial mənşəli MBT xəstəlikləri
sonradan bağırsağın fəaliyyətinə təsir edərək QBS-a səbəb ola bilər.
Qıcıqlanmış bağırsaq sindromunin
diaqnostikası
Yuxarıda
qeyd edilən simptomlardan əziyyət çəkirsinizsə, terapevtə müraciət edin. O
ilkin müayinə aparıb qastroenteroloqa yönəldəcək. İlkin müayinənin məqsədi digər
həyat üçün təhlükəli xəstəlikləri – şişi, iltihab prosesini, törəmələri,
infeksion xəstəlikləri istisna etməkdir.
Həkimin
qəbulunda bütün xəstəlik tarixini təqdim etmək, simptomların olması və tezliyi
barədə danışmaq, xroniki xəstəliklərinizin olub-olmaması barədə məlumat vermək
lazımdır. Müayinə və palpasiyadan (əllə yoxlamaq) sonra mütəxəssis laborator
müayinələr təyin edəcək:
Qanın
ümümi analizi. Bu müayinə orqanizmdə iltihabi prosesin, habelə qan azlığının olub-olmamasını
müəyyən edir.
Sidiyin
ümumi analizi. Bu müayinə zamanı sidikdə qanın və parazitlərin olub-olmaması müəyyən
edilir ki, bununla da digər bağırsaq xəstəlikləri istisna edilir.
Qanın
seliakiyaya görə analizi. Bu spesifik qan analizi qəbul edilən qidanın
bağırsaqda həzminin pozulması nəticəsində diareya ilə müşayiət olunan həzm
sistemi xəstəliyini (seliakiya) istisna etmək üçündür.
Kolonoskopiya.
Bu yoğun bağırsağın içəridən xüsusi cihazla (kolonoskop) yoxlanılmasıdır.
Kiçik
çanaq və qarın nahiyəsinin maqnit-rezonans tomoqrafiyası (MRT). Bu qeyri
invaziv müayinə metodu maqnit dalğaları vasitəsilə kiçik çanaq orqanlarının
quruluşu və vəziyyətini qiymətləndirmək üçündür.
Bütün
müayinələr başa çatdıqdan və bağırsağın digər xəstəliklərini istisna etdikdən
sonra həkim xəstəliyin xüsusiyyətinə, gedişinə, stadiyasına əsasən kompleks
müalicə təyin edir.
Qıcıqlanmış bağırsaq sindromunun müalicəsi
QBS-nun
müalicəsi kompleks şəkildə bir necə etapda aparılmalıdır. Müalicə sxemi
orqanizmin individual xüsusiyyətlərindən, patologiyanın dərəcəsi və
stadiyasından asılıdır. Əksər hallarda xüsusi pəhriz fonunda medikamentoz (dərman)
müalicə təyin edilir. Kompleks müalicə olmadıqda, simptomlar yenidən vaxtaşırı
təzahür edəcək.
QBS
zamanı həkimin təyin etdiyi terapiya yalnız simptomları aradan qaldırmır, habelə
həzm sisteminin vəziyyətini yaxşılaşdırır, residiv və fəsadlaşmanın qarşısını
alır. İshalla müşayiət olunan QBS zamanı mikrobəleyhinə dərmanlardan istifadə
olunur. Onlar bağırsağın qıcıqlanmasının qarşısını alır, artmış köpü aradan
qaldırır, bağırsağın normal fəaliyyətini bərpa edir.
Qəbizliklə
müşayiət olunan QBS zamanı təbii mənşəli dərman vasitələri tətbiq edilir ki,
bunlar da defekasiyanı asanlaşdırır, bağırsağın iltihablaşmış toxumalarına xəfif
təsir göstərərək, onları nəcis kütlələrindən azad edir. Bunlar çeynənilən həblər
və rektal şamlar ola bilər.
QBS
nevroloji pozğunluqlarla müşayiət olunursa, antidepressant vasitələr təyin
edilir. Bu vasitələr sinir sisteminin işini normallaşdırır, psixoemosional vəziyyəti
yaxşılaşdırır.
Ağrının
qarşısını almaq üçün ağrıkəsici və spazmolitik vasitələr tətbiq edilir. Bunlar hipertonusda
olan əzələ liflərini və toxumaları boşaldır.
Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu zamanı pəhriz
və fiziki aktivlik
QBS
zamanı pəhriz xəstəliyin təzahür növündən asılıdır. Tez-tez qəbizlik olursa,
qida rasionundan quru, duzlu yeməkləri çıxarmaq lazımdır. İshal olduqda isə
sulu xörəklər, tərəvəz, meyvə istisna edilir.
Meteorizm
(köp) narahat edirsə, süd məhsulları, qoz və paxlalıları istisna etmək lazımdır.
Bağırsaqda şiddətli ağrılar zamanı yağlı, duzlu, ağır yeməklər yeyilməməlidir.
Fiziki
aktivlik. Sinir sisteminin funksional vəziyyəti mülayim fiziki məşqlərdən
asılıdır. Açıq havada gəzinti, yoqa məşqləri, üzgüçülük və s. yaxşı əhval-ruhiyyənin
yaradılmasına çox kömək edir. Vacib şərtlərdən biri də zərərli vərdişlərdən
(alkoqol, tütün) əl çəkməkdir.
Hələ çox da uzaq olmayan keçmişdə beynəlxalq həkim cəmiyyəti QBS-nu sağalmaz xəstəlik hesab edirdi. Bu patologiya həyat keyfiyyətini o qədər aşağı salır ki, hətta suisidal xəyalların tezliyini artırır.
Tez-tez verilən
suallar
Xalq təbabəti
vasitələri ilə necə
müalicə etmək olar?
Təbii spazm
əleyhinə bitkilər özlərini
olduqca təsirli vasitələr kimi göstərmişlər. Bunlar nanə yağı, aloe vera şirəsi, qidaya əlavə
edilən zərdəçal (kurkuma) və zəncəfildir
(imbir). Bundan əlavə,
bir çoxları sakitləşdirici
təsiri olan bitki çaylarından faydalanır.
Xəstəlik nə qədər
davam edir?
Müalicə müddəti
bir çox amillərdən asılıdır, lakin hər halda, müalicə prosesi sürətli olmayacaq və bir neçə ay çəkəcəkdir.
Adekvat terapiya və klinik tövsiyələrə riayət edildikdə, qıcıqlanmış
bağırsaq sindromu tamamilə
müalicə olunur.
QBS-in
inkişafının qarşısını necə almaq olar?
Qıcıqlanmış bağırsaq sindromunun qarşısının alınması pəhriz və həyat tərzinin normallaşdırılmasıdır. Həddindən artıq yeməkdən qaçınmaq, balanslaşdırılmış menyuya riayət etmək, çox yağlı və ədviyyatlı yeməklərdən, karbohidratlı qidalardan uzaq durmaq lazımdır. Orta fiziki fəaliyyət, müsbət emosional əhval-ruhiyyənin saxlanması, stress səviyyəsinin azaldılması da sağlamlığın normallaşmasına kömək edəcək.
No comments:
Post a Comment
Şərhlərinizi bura yaza bilərsiniz.