Qastrit – mədə
xəstəliyi olaraq, onun selikli qişasının iltihabı ilə xarakterizə olunur. Kəskin
və xroniki qastrit ayırd edilir.
Kəskin qastrit, əsasən, ekzogen (ətraf mühit amilləri) – kimyəvi, mexaniki,
termik, bakterial faktorların təsiri nəticəsində, qidalanmanın kobud şəkildə pozulması
(tünd alkohollu içkilərin və onların surroqatlarının həddən artıq qəbulu), bəzi
qida maddələrinin, dərman vasitələrinin orqanizm tərəfindən mənimsənilməməsi və
s. hallarda inkişaf edir.
Klinik təzahürü:
mədədə köpün əmələ gəlməsi, epiqastral nahiyədə (döş sümüyünün aşağı hissəsində)
ağrı, ürəkbulanma, qusma, bəzən ishal, ümumi zəiflik, başgicəllənmə, ağır hallarda
– kollaps (bayılma). Dilin üstü quru, üzəri boz ərplə örtülmüş olur. Nəbz tezləşmiş,
arterial təzyiq bir qədər aşağı olur. Bədən hərarəti yüksələ bilər. Xəstəlik, vaxtında
başlanmış müalicə nəticəsində 1-4 gün davam edir.
Xəstəliyin müalicəsi,
adətən, mədənin 2%-li natrium hidrokarbonatla (1 xörək qaşığı 1 litr suya) və qələvi
mineral sularla (Borjomi, Yessentuki №20) yuyulmasından və təmizləyici imalədən
başlayır. Həkim müayinəsindən sonra, infeksion faktor varsa, antibakterial preparatlar,
adsorbsiya edici vasitələr (aktivləşdirilmiş kömür və s.), ağrıkəsicilər və s. təyin
edilir.
Qabarıq simptomatika
zamanı 1-2 gün qida qəbulundan imtina etmək lazımdır. Kəskin stadiya ötdükdən sonra
bir müddət yağsız bulyonlar, suplar, kisel, manna sıyığı yemək məsləhətdir.
Xroniki qastrit - çox yayılmış xəstəlik olaraq, həm birbaşa müstəqil surətdə
inkişaf edə bilər, həm də kəskin qastritin tam müalicə olunmadığı hallarda və ya
digər xəstəliklərin yanaşı xəstəliyi kimi təzahür edə bilər.
Xroniki qastritin
səbəblərindən qida rejiminin və xarakterinin uzunmüddətli, sistematik pozulmasını
(tələsik, tam çeynənilməmiş qidanın qəbulu, quru yeməklər, ədviyyatın artıq qəbulu
və s.), tünd alkohollu içkilərin və onların surroqatlarının qəbulunu, papiros çəkməyi,
və ya peşə faktorlarının təsirini, dərman vasitələrinin (xüsusilə, analgetiklərin)
kontrolsuz qəbulunu, həzm orqanlarında xroniki infeksiyanın olmasını (xroniki xolesistit,
enterokolit və s.), maddələr mübadiləsinin pozulmasını, məsələn, şəkərli diabetdə,
podaqrada, habelə allergik xəstəliklər zamanı, ağ ciyərlərin, ürəyin, böyrəklərin,
qanın xroniki xəstəlikləri zamanı və s. göstərmək olar.
Zərərli amillərin
təsirindən mədənin sekretor (şirə ifraz etmə) və motor (yığılıb-açılma) funksiyaları
pozulur və bu da onun selikli qişasında iltihabi, distrofik dəyişikliklərə, regenerasiya
(bərpa) qabiliyyətinin pozulmasına səbəb olur.
Sekretor pozğunluqların
dərəcəsinə görə normal və ya artmış sekresiyalı xroniki qastrit və sekretor çatışmazlıqlı
xroniki qastrit ayırd edilir.
Normal və artmış sekresiyalı xroniki qastrit, əsasən, cavan
yaşlı adamlarda müşahidə olunur. Xəstələri qıcqırma, turşulu gəyirmə, hərdən qusma,
qarının yuxarı nahiyəsində təzyiq, yanğı hissi, ağrı narahat edir. Tez-tez gecə
və aclıq ağrıları müşahidə olunur. Xəstəliyin kəskinləşməsinə səbəb qidada pozğunluqlar
və spirtli içki qəbulu ola bilər.
Sekretor çatışmazlıqlı
xroniki qastrit, əsasən, yetgin və yaşlı adamlarda təsadüf edir. Xəstələri ağızda
xoşagəlməz dadın olması, ürəkbulanma, artıq tüpürcək ifrazı, qarında köp hissi narahat
edir. Xəstələrdə ishala meyillilik olur. Qarın nahiyəsində ağrılar çox da kəskin
olmur. Xəstələrdə arıqlama müşahidə olunur.
Müalicə kompleks
şəkildə ambulator, ağır hallarda stasionar şəraitində aparılır. Vacib şərtlərdən
biri müalicəvi qidalanmadır. Kəskinləşmə periodunda, sekretor dəyişikliklərdən asılı
olmayaraq, mədənin maksimal qorunması prinsipi gözlənilir: qida qəbulu gündə
5-6 dəfə, qida nə çox soyuq, nə də çox isti, həm də yaxşı bişmiş və xırdalanmış
olmalıdır. Rasiondan selikli qişanı qıcıqlandıran, şirə ifrazını artıra bilən qidalar
çıxarılmalıdır. Kəskinləşmənin tədricən söndüyü hallarda, sekretor pozğunluqların
xarakterindən asılı olaraq, həkimin məsləhəti ilə müvafiq pəhriz gözlənilməlidir.
Dərman terapiyası
həkimin təyinatı və nəzarəti altında aparılır və xəstəliyin gedişindən asılı olaraq
müəyyənləşdirilir. Sinir sisteminin gərginləşməsi simptomları olduğu hallarda (həyəcan,
qıcıqlanma) sedativ vasitələrdən və trankvilizatorlardan; ağrı olduqda - spazmolitiklərdən
(papaverin hidroxlorid, no-şpa və s.); selikli qişada bərpa (regenerasiya) prosesini
sürətləndirmək üçün - pentoksil, metilurasil; sekretor çatışmazlıq zamanı - betasid,
təbii mədə şirəsi, pepsin, abomin, panzinorm və s. tətbiq edilir.
Remissiya (sakitləşmə,
səngimə) dövründə sanator-kurort müalicəsi məsləhətdir (Yessentuki, Borjomi, Pyatiqorsk,
Druskininkay, Truskavets, Karlovı-Varı və s.). Ümumiyyətlə, mineral sulardan rasional
istifadə etmək lazımdır. Sekretor çatışmazlıq zamanı xloridli və xlorid-hidrokarbonatlı
sulardan (Yessentuki, Pyatiqorsk və s.) yeməkdən 15-20 dəq. qabaq, normal və ya artmış
sekresiyalı qastritlər zamanı isə bikarbonatlı sulardan (Borjomi, Jeleznovodsk və
s.) yeməkdən 1 saat qabaq istifadə etmək məsləhətdir.
Xalq təbabəti
xroniki qastrit zamanı qıtıqotunun kökünü və təzə kələm şirəsini (sekretor çatışmazlıq
olduqda), acı yovşan otunun, dəvədabanı yarpağının, adi mayaotu qozasının dəmləmələrini
məsləhət görür.
Çiy kartofun
şirəsi qıcqırmanın, ürəkbulanmanın, qusmanın qarşısını alır, qarın ağrısını kəsir:
- 2-3 kartof təmiz yuyularaq, qurudulur və qabıqlı-qabıqlı sürtgəcdən keçirilir. Yaxşıca sıxaraq şirəsi çıxarılır. Şirəni növbəti qəbula saxlamaq olmaz;
- ürəkbulanma zamanı naringi qabığının spirtdə tinkturası və nanə yarpağının dəmləməsi effektlidir;
- universal mədə vasitəsi - itburnu toxumunun dəmləməsidir.
Əvəzolunmaz vasitə
- adi air (bataqlıq zambağı) kökünün dəmləməsidir:
- xırdalanmış air kökünün üzərinə qaynadılmış qaynar su (1:10) əlavə edilərək 15 dəq. dəmlənir. Yeməkdən qabaq 2 xörək qaşığı gündə 3-4 dəfə qəbul edilir.
Buyurun, izləyin:
No comments:
Post a Comment
Şərhlərinizi bura yaza bilərsiniz.